De laatste tien jaar wordt virtual reality steeds vaker
ingezet in de behandeling bij verschillende soorten problemen, zoals vb.
vliegangst, post-traumatische stress en ook eetstoornissen. Het is een techniek
die mensen in staat stelt om zich heel realistische voorstellingen te maken van
situaties. Je zou kunnen zeggen dat het een manier is om onze fantasie of ons
voorstellingsvermogen in concrete beelden om te zetten.
Eén van de kenmerken van mensen met een eetstoornis is dat
zij een vertekend lichaamsbeeld hebben. Ze overschatten hun werkelijke
lichaamsomvang en lichaamsvormen en hebben een sterke wens om een dunner
lichaam te bereiken. De opvattingen over hun lichaamswaardering kunnen bevraagd
worden met de Lichaamsattitude vragenlijst (LAV). Hieruit kunnen hulpverleners
afleiden of mensen te kampen hebben met een negatieve waardering van de
lichaamsomvang, een gebrek aan vertrouwdheid met het eigen lichaam of een algemeen
ongenoegen over het lichamelijk voorkomen.
Mensen met een eetstoornis scoren zoals te verwachten doorgaans hoog op
deze vragenlijst.
De vertekeningen in de lichaamsbeleving kunnen ook worden
gemeten aan de hand van confronterende opdrachten, zoals het aanduiden van de
gewenste en de reële lichaamsomvang op een figuur (zie hieronder). Hieruit
blijkt dat de reële lichaamsomvang systematisch overschat wordt. Met andere
woorden: men duidt een dikkere figuur aan dan hoe men er in realiteit uitziet.
Nog een andere techniek om te achterhalen hoe men de eigen
lichaamsomvang inschat werd gebruikt door Dewi en collega’s. Zij vroegen aan
mensen om in te schatten of zij door een opening zouden 2kunnen. Hieruit bleek
dat mensen met een eetstoornis beduidend vaker inschatten dat de opening te
klein is, in vergelijking met mensen zonder eetstoornis.
Een andere manier om met een vertekend lichaamsbeeld aan de
slag te gaan verloopt met behulp van gekleurde koorden. Mensen krijgen daarbij
de opdracht om in te schatten hoe groot hun lichaamsomvang is (dus: hoe groot
is de cirkel rond hun middel). Daarna moeten ze met een andere kleur touw
aangeven hoe hun ideale lichaamsomvang eruit zou zien. Nog een andere kleur
wordt gebruikt om aan te duiden hoe ze zichzelf in de spiegel zien. Tenslotte
wordt de echte omvang gemeten met een laatste touw. Hieruit blijkt dat hoe men
zichzelf inschat geen correcte weergave is van de realiteit (mensen schatten
zichzelf veel dikker in dan ze in werkelijkheid zijn: 2 > 4). Tijdens deze
opdracht wordt ook vaak gevonden dat men nog magerder is dan het ideaalbeeld
dat men nastreeft (4 < 3). Met andere woorden: het ideaalbeeld is al lang
bereikt, maar men ziet in de spiegel een enorme vertekening (4 < 1).
1. hoe patiënt zich in de spiegel ziet = groen
2. hoe patiënt denkt eruit te zien (inschatting realiteit) = roze
3. hoe patiënt eruit zou willen zien (ideaal) = blauw
4. hoe patiënt er werkelijk uitziet (realiteit) = geel
In de Renfrew Center in Florida gebruiken ze dan weer de
techniek om de lichaamsomvang in te schatten via een tekening op een groot vel
papier. Nadien wordt de werkelijke lichaamsomvang erbij getekend, waardoor een
confrontatie optreedt tussen de werkelijke en geschatte lichaamsomvang.
Het is erg moeilijk gebleken om deze vertekeningen te
behandelen met technieken die uitsluitend een beroep doen op ons logisch
denkvermogen. Met andere woorden: het is erg moeilijk om mensen via een gesprek
te leren dat hun beeld vertekend is en dat ze er op een andere manier over
moeten leren denken. Virtual reality biedt nu de mogelijkheid om heel
realistische driedimensionale beelden te maken van het lichaam. De software
laat ook toe om die beelden te vervormen, om zo bijvoorbeeld aan te duiden wat
het verschil is tussen hoe men zichzelf ziet in de spiegel en hoe men er
werkelijk uitziet. Het is vergelijkbaar met de touwoefening, maar dan veel
realistischer en in drie dimensies. Je kan deze beelden niet alleen bekijken op
een computerscherm, maar dankzij een hoofdset kan je deze beelden ook zien in
dezelfde ruimte als waar jij staat. Op die manier krijg je de illusie dat je
naar jezelf kijkt. Deze techniek helpt om de persoonlijke ervaring van het
spiegelbeeld bij te stellen naar een realistischer perspectief.
 |
| http://www.cybertherapy.info/pages/book3.htm |
Uit onderzoek blijkt trouwens dat wanneer mensen met een
eetstoornis in een virtuele eetzaal worden geconfronteerd met calorierijk
voedsel dezelfde emotionele responsen (vb. verhoogde hartslag, meer
zweetproductie) vertonen als in de realiteit. Om de mogelijkheden van virtual
reality in de behandeling van eetstoornissen beter te begrijpen en te verfijnen
is er nog veel meer onderzoek nodig. We kijken alvast benieuwd uit naar de
evoluties op dit gebied.
Op dinsdag 9 oktober 2012 spreekt Fernando Fernandez
over cognitieve remediatie via games op het tweede congres van de Vlaamse
Academie Eetstoornissen.
Bronnen
The virtual reality and Ambient Intelligence Reference Site for
Medicine, Psychology and Neuroscience: www.cybertherapy.info
Psychology and virtual reality: www.previsl.com
Ferrer-Garcia, M., & Gutierrez-Maldonado, J.
(2012). The use of virtual reality in the study, assessment, and treatment of
body image in eating disorders and nonclinical samples: a review of the
literature. Body Image, 9, 1-11.
Guardia, D., Lafargue, G., Thomas, P., Dodin, V., Cottencin, O., &
Luyat, M. (2010). Anticipation of body-scaled action is modified in anorexia
nervosa. Neuropsychologia, 48 (13), 3961-3966.
Gorini, A., Griez, E., Petrova, A., Riva, G.
(2010). Assessment of the emotional responses produced by exposure to real
food, virtual food and photographs of food in patients affected by eating
disorders. Annals of General Psychiatry, 9, 30.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten