Zoeken in deze blog

maandag 27 augustus 2012

Virtual reality



De laatste tien jaar wordt virtual reality steeds vaker ingezet in de behandeling bij verschillende soorten problemen, zoals vb. vliegangst, post-traumatische stress en ook eetstoornissen. Het is een techniek die mensen in staat stelt om zich heel realistische voorstellingen te maken van situaties. Je zou kunnen zeggen dat het een manier is om onze fantasie of ons voorstellingsvermogen in concrete beelden om te zetten.

Eén van de kenmerken van mensen met een eetstoornis is dat zij een vertekend lichaamsbeeld hebben. Ze overschatten hun werkelijke lichaamsomvang en lichaamsvormen en hebben een sterke wens om een dunner lichaam te bereiken. De opvattingen over hun lichaamswaardering kunnen bevraagd worden met de Lichaamsattitude vragenlijst (LAV). Hieruit kunnen hulpverleners afleiden of mensen te kampen hebben met een negatieve waardering van de lichaamsomvang, een gebrek aan vertrouwdheid met het eigen lichaam of een algemeen ongenoegen over het lichamelijk voorkomen.  Mensen met een eetstoornis scoren zoals te verwachten doorgaans hoog op deze vragenlijst.

De vertekeningen in de lichaamsbeleving kunnen ook worden gemeten aan de hand van confronterende opdrachten, zoals het aanduiden van de gewenste en de reële lichaamsomvang op een figuur (zie hieronder). Hieruit blijkt dat de reële lichaamsomvang systematisch overschat wordt. Met andere woorden: men duidt een dikkere figuur aan dan hoe men er in realiteit uitziet.





Nog een andere techniek om te achterhalen hoe men de eigen lichaamsomvang inschat werd gebruikt door Dewi en collega’s. Zij vroegen aan mensen om in te schatten of zij door een opening zouden 2kunnen. Hieruit bleek dat mensen met een eetstoornis beduidend vaker inschatten dat de opening te klein is, in vergelijking met mensen zonder eetstoornis.


Een andere manier om met een vertekend lichaamsbeeld aan de slag te gaan verloopt met behulp van gekleurde koorden. Mensen krijgen daarbij de opdracht om in te schatten hoe groot hun lichaamsomvang is (dus: hoe groot is de cirkel rond hun middel). Daarna moeten ze met een andere kleur touw aangeven hoe hun ideale lichaamsomvang eruit zou zien. Nog een andere kleur wordt gebruikt om aan te duiden hoe ze zichzelf in de spiegel zien. Tenslotte wordt de echte omvang gemeten met een laatste touw. Hieruit blijkt dat hoe men zichzelf inschat geen correcte weergave is van de realiteit (mensen schatten zichzelf veel dikker in dan ze in werkelijkheid zijn: 2 > 4). Tijdens deze opdracht wordt ook vaak gevonden dat men nog magerder is dan het ideaalbeeld dat men nastreeft (4 < 3). Met andere woorden: het ideaalbeeld is al lang bereikt, maar men ziet in de spiegel een enorme vertekening (4 < 1).






1.     hoe patiënt zich in de spiegel ziet = groen
2.     hoe patiënt denkt eruit te zien (inschatting realiteit) = roze
3.     hoe patiënt eruit zou willen zien (ideaal) = blauw
4.     hoe patiënt er werkelijk uitziet (realiteit) = geel


In de Renfrew Center in Florida gebruiken ze dan weer de techniek om de lichaamsomvang in te schatten via een tekening op een groot vel papier. Nadien wordt de werkelijke lichaamsomvang erbij getekend, waardoor een confrontatie optreedt tussen de werkelijke en geschatte lichaamsomvang.





Het is erg moeilijk gebleken om deze vertekeningen te behandelen met technieken die uitsluitend een beroep doen op ons logisch denkvermogen. Met andere woorden: het is erg moeilijk om mensen via een gesprek te leren dat hun beeld vertekend is en dat ze er op een andere manier over moeten leren denken. Virtual reality biedt nu de mogelijkheid om heel realistische driedimensionale beelden te maken van het lichaam. De software laat ook toe om die beelden te vervormen, om zo bijvoorbeeld aan te duiden wat het verschil is tussen hoe men zichzelf ziet in de spiegel en hoe men er werkelijk uitziet. Het is vergelijkbaar met de touwoefening, maar dan veel realistischer en in drie dimensies. Je kan deze beelden niet alleen bekijken op een computerscherm, maar dankzij een hoofdset kan je deze beelden ook zien in dezelfde ruimte als waar jij staat. Op die manier krijg je de illusie dat je naar jezelf kijkt. Deze techniek helpt om de persoonlijke ervaring van het spiegelbeeld bij te stellen naar een realistischer perspectief.

http://www.cybertherapy.info/pages/book3.htm


Uit onderzoek blijkt trouwens dat wanneer mensen met een eetstoornis in een virtuele eetzaal worden geconfronteerd met calorierijk voedsel dezelfde emotionele responsen (vb. verhoogde hartslag, meer zweetproductie) vertonen als in de realiteit. Om de mogelijkheden van virtual reality in de behandeling van eetstoornissen beter te begrijpen en te verfijnen is er nog veel meer onderzoek nodig. We kijken alvast benieuwd uit naar de evoluties op dit gebied.

Op dinsdag 9 oktober 2012 spreekt Fernando Fernandez over cognitieve remediatie via games op het tweede congres van de Vlaamse Academie Eetstoornissen.

Bronnen
The virtual reality and Ambient Intelligence Reference Site for Medicine, Psychology and Neuroscience: www.cybertherapy.info
Psychology and virtual reality: www.previsl.com
Ferrer-Garcia, M., & Gutierrez-Maldonado, J. (2012). The use of virtual reality in the study, assessment, and treatment of body image in eating disorders and nonclinical samples: a review of the literature. Body Image, 9, 1-11.
Guardia, D., Lafargue, G., Thomas, P., Dodin, V., Cottencin, O., & Luyat, M. (2010). Anticipation of body-scaled action is modified in anorexia nervosa. Neuropsychologia, 48 (13), 3961-3966.
Gorini, A., Griez, E., Petrova, A., Riva, G. (2010). Assessment of the emotional responses produced by exposure to real food, virtual food and photographs of food in patients affected by eating disorders. Annals of General Psychiatry, 9, 30.            

Geen opmerkingen: